Fundusze inwestycyjne zamknięte, tzw. (FIZ), to forma zbiorowego inwestowania, która ma na celu pomnażanie kapitału. Przy funduszach inwestycyjnych zamkniętych inwestor otrzymuje nie jednostkę uczestnictwa, a certyfikat inwestycyjny, który należy do grupy papierów wartościowych. Zobacz, co warto wiedzieć o zamkniętych funduszach inwestycyjnych.
Fundusze inwestycyjne zamknięte − definicja
Fundusze inwestycyjne zamknięte wymienione są jako 1 z 3 rodzajów funduszy inwestycyjnych w ustawie z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (t.j.: Dz. U. 2020 poz. 95 z późn. zm., „Ustawa”), obok funduszy inwestycyjnych otwartych i specjalistycznych funduszy inwestycyjnych otwartych. Kwestię FIZ szczegółowo reguluje rozdział 3 działu V Ustawy.
Co do zasady, wszystkie fundusze inwestycyjne muszą być tworzone i zarządzane przez TFI (towarzystwa funduszy inwestycyjnych). Choć zgodnie z art. 4 ust. 1b. tejże ustawy:
1b. Towarzystwo, w drodze umowy zawartej w formie pisemnej pod rygorem nieważności, może przekazać zarządzającemu z UE prowadzącemu działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zarządzanie specjalistycznym funduszem inwestycyjnym otwartym lub funduszem inwestycyjnym zamkniętym i prowadzenie jego spraw.
FIZ może inwestować m.in. w:
· papiery wartościowe,
· papiery wartościowe,
· udziały w spółkach z o.o.,
· tytuły uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych,
· depozyty bankowe,
· waluty,
· wierzytelności, poza wierzytelnościami wobec osób fizycznych (nie dotyczy funduszów sekurytyzacyjnych),
· własność nieruchomości lub statków morskich czy użytkowanie wieczyste,
a także inne instrumenty finansowe, z uwzględnieniem ewentualnych ustawowych ograniczeń. W portfelu FIZ mogą znajdować się bardziej zdywersyfikowane kategorie aktywów niż w FIO.
Fundusz inwestycyjny zamknięty − dla kogo?
Podstawą uczestnictwa w FIZ jest certyfikat inwestycyjny, stanowiący, w przeciwieństwie do jednostek uczestnictwa w FIO, papier wartościowy. CI stanowi odrębny przedmiot obrotu i może podlegać wykupowi lub umorzeniu. Aby uczestniczyć w danym FIZ musisz nabyć jego certyfikat inwestycyjny (na okaziciela lub imienny).
Ograniczenie dostępności do FIZ polega m.in. na tym, że nabywanie certyfikatów może nastąpić tylko w z góry określonych terminach emisji. Niektórymi papierami wartościowymi FIZ można obracać na giełdzie i poza nią. Sposobem na szybsze wejście do FIZ może być kupno certyfikatu inwestycyjnego na rynku wtórnym. Z możliwości tej skorzystać można tylko w przypadku określonych FIZ, a w przypadku dokonania zakupu na giełdzie potrzebny jest rachunek maklerski. Warto zwrócić też uwagę, że wartość certyfikatów inwestycyjnych na giełdzie może różnić się od przedstawianej regularnie wyceny.
Skoro ten rodzaj funduszu inwestycyjnego ma charakter zamknięty, kto może nabyć certyfikat inwestycyjny? Art. 117 ust. 7 stanowi, że to statut funduszu określa, kto może być uczestnikiem FIZ. Fundusze zamknięte mogą być publiczne lub niepubliczne. Te drugie oferują CI wąskiej grupie inwestorów − może je nabyć jedynie 149 podmiotów. Warunkiem uczestnictwa jest także minimalna wartość inwestycji (40 000 €), która zazwyczaj przewyższa te, czynione na FIO.
Przyjęło się twierdzić, że uczestnikami funduszu zamkniętego są zazwyczaj poważni inwestorzy oraz że to próg wejścia do FIO, w przeciwieństwie do FIZ, jest osiągalny dla przeciętnego Kowalskiego. Nie jest to do końca prawda − wartość inwestycji w FIZ może być niewielka. Wszystko zależy od specyfiki danego funduszu.
Według ekspertów, FIZ nie wymaga specjalistycznej wiedzy na temat inwestycji na rynku finansowym. Zarządzaniem aktywami zajmuje się bowiem wyspecjalizowane TFI, które jest ściśle nadzorowane przez organ państwowy, jakim jest Komisji Nadzoru Finansowego (KNF).
Fundusze inwestycyjne otwarte i zamknięte − porównanie
Jak dowodzą specjaliści, FIZ gromadzą obecnie więcej środków niż FIO. Z roku na rok zyskują coraz większą popularność wśród inwestorów. Jednym z powodów jest to, że FIZ mogą prowadzić bardziej elastyczną politykę inwestycyjną, a to dlatego, że skierowane są do węższej grupy odbiorców, a TFI może zaciągać pożyczki i kredyty do wysokości 75% wartości netto aktywów funduszu zamkniętego. To pozwala na podejmowanie nieco większego ryzyka inwestycyjnego, niż w przypadku funduszy otwartych.
Zarówno FIZ jaki i FIO podlegają nadzorowi KNF, która stoi na straży prawidłowości działania rynku finansowego w Polsce. Bardzo ważną różnicą między nimi jest natomiast częstotliwość wyceny − w przypadku FIO musi być ona dokonywana nie rzadziej niż 1 raz w tygodniu, a przy FIZ − nie rzadziej niż raz na kwartał.
Z wyceną FIZ związane są terminy emisji i wykupu certyfikatów inwestycyjnych. Okno czasowe, w który może dojść do nabycia lub zbycia udziału w FIZ jest dość wąskie. Często, aby spieniężyć inwestycję lub dokonać w niej zmiany inwestor musi czekać kilka tygodni, a nawet miesięcy (w zależności od tego, jak często dokonywana jest wycena). W FIO wycena następuje bardzo często, a opcja wejścia i wyjścia z funduszu jest niemal nieustająco otwarta.
Fundusze inwestycyjne zamknięte − publiczne lub niepubliczne
Co do zasady, fundusze inwestycyjne zamknięte mogą emitować certyfikaty inwestycyjne publiczne lub niepubliczne.
Definicja prawna publicznego funduszu zamkniętego znajduje się w art. 1a ust. 2 pkt 39 Ustawy:
publicznym funduszu inwestycyjnym zamkniętym – rozumie się przez to fundusz inwestycyjny zamknięty, którego certyfikaty inwestycyjne zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym lub wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu lub zostały objęte lub nabyte w drodze oferty publicznej, z wyjątkiem oferty publicznej, która nie wymaga sporządzenia prospektu na podstawie:
a) art. 1 ust. 4 lit. a rozporządzenia 2017/1129, o ile jest kierowana do mniej niż 150 osób będących inwestorami kwalifikowanymi, lub
b) art. 1 ust. 4 lit. b rozporządzenia 2017/1129.
O tym, jaki charakter ma dany FIZ stanowi zazwyczaj statut. Ustawa nie definiuje wprost niepublicznych funduszy inwestycyjnych. Cechy niepublicznych FIZ można ustalić w oparciu o poszczególne przepisy Ustawy, odnoszące się do funduszy inwestycyjnych zamkniętych, które nie są publicznymi funduszami inwestycyjnymi zamkniętymi..
Publiczne fundusze inwestycyjne zamknięte wymagają zezwolenia KNF, niepubliczne − nie. Co ważne, fundusz niepubliczny może być przekształcony w publiczny przez zmianę statutu i wydanie zezwolenia przez KNF.
Fundusze inwestycyjne zamknięte − jak spieniężyć inwestycję?
Co zrobić, jeżeli chcesz wycofać się z FIZ i spieniężyć swoją inwestycję? Tu drogę wyznaczy Ci statut funduszu. Istnieją FIZ, w których należy po prostu złożyć żądanie wykupu − niekiedy jego realizacja może być zależna od spełnienia dodatkowych warunków, np. zgody zgromadzenia inwestorów. Statut może ustanawiać wykup automatyczny (np. że będzie on następował co kwartał) lub zastrzec, że inwestor nie będzie miał możliwości wykupu wcale. W tej ostatnie sytuacji, spieniężenie inwestycji może nastąpić dopiero po likwidacji FIZ.
Ponieważ w wielu przypadkach certyfikaty inwestycyjne FIZ mogą stanowić przedmiot obrotu na rynku, jeżeli inwestor znajdzie nabywcę, może też sprzedać swój udział osobie trzeciej na podstawie umowy cywilnoprawnej.
Fundusze inwestycyjne zamknięte − co warto pamiętać?
Przyjmuje się, że jest to produkt przeznaczony dla osób nastawionych na większe ryzyko inwestycyjne. Strategie inwestowania przez TFI zarządzającymi FIZ są bardziej odważne i elastyczne. Eksperci podkreślają, że wiąże się z tym stara jak świat zasada: „większe ryzyko, większy zysk”. Ale pamiętaj, że w przypadku funduszy inwestycyjnych nigdy nie można mówić o gwarancji zysku.
Zarówno FIZ jaki i FIO podlegają nadzorowi KNF, która stoi na straży prawidłowości działania rynku finansowego w Polsce. Bardzo ważną różnicą między nimi jest natomiast częstotliwość wyceny − w przypadku FIO musi być ona dokonywana nie rzadziej niż 1 raz w tygodniu, a przy FIZ − nie rzadziej niż raz na kwartał.
FIZ z reguły stawia duże wymagania dla swoich uczestników, szczególnie dotyczące kapitału. Dlatego przed przystąpieniem do funduszu zamkniętego zapoznaj się dokładnie z dokumentami zawierającymi kluczowe informacje (KID) funduszu.
Źródła:
1. A. Siwek, Ł. Wojakowski, Jednostki uczestnictwa i certyfikaty inwestycyjne funduszy inwestycyjnych – porównanie zagadnień prawnych i organizacyjnych, Komisja Nadzoru Finansowego
2. K. Maderak, K. Gres, Działalność Funduszy Inwestycyjnych Otwartych i Zamkniętych, KNF CEDUR,
3. Ustawa o Funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi z dnia 27 maja 2004 r.
4. Co warto wiedzieć o Funduszach Inwestycyjnych Zamkniętych, [w:] Parkiet
5. S. Ignatiuk, Fundusze inwestycyjne jako forma lokowania środków pieniężnych