Fundusze inwestycyjne to środki zbiorowego inwestowania, które są tworzone i zarządzane przez profesjonalne Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych (TFI). Te instrumenty rynku mogą służyć nie tylko pomnażaniu kapitału, ale i stanowić formę lokaty finansowej, efektywnej inwestycji czy sukcesji majątkowej. Dowiedz się więcej o regulacji prawnej funduszy i ich rodzajach.
Według badania Kantar dla UOKiK z 2018 r., zaledwie 40% Polaków zna fundusze inwestycyjne i rozumie ich mechanizm działania. To właśnie dlatego w Polsce cieszą się najmniejszą popularnością ze wszystkich produktów finansowych. Bardzo często błędnie przypisywane jest im znaczne ryzyko i brak bezpieczeństwa inwestycji.
Fundusz Inwestycyjny − co to jest?
Czym są fundusze inwestycyjne? W Polsce te instrumenty finansowe zostały zdefiniowane prawnie w ustawie o Funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi z dnia 27 maja 2004 r. (Dz. U. 2004 Nr 146 poz. 1546).
Art. 3 ust. 1 podaje, że:
„Art. 3. 1. Fundusz inwestycyjny jest osobą prawną, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze proponowania nabycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych w określone w ustawie papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe.”
Fundusz inwestycyjny gromadzi więc środki pieniężne poszczególnych inwestorów, a następnie lokuje je w określonych instrumentach finansowych, np. nabywa papiery wartościowe (akcje czy obligacje) czy prawa majątkowe, dla pomnożenia kapitału. Za zarządzanie funduszem i jego portfelem odpowiada Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych (TFI). Jest to spółka akcyjna, która posiada zezwolenie Komisji Nadzoru Finansowego na prowadzenie swojej działalności.
W praktyce, inwestycja w fundusz, to przekazywanie pieniędzy specjalistom z TFI, którzy bazując na swojej znajomości rynku i finansów, obracają kapitałem tak, żeby przyniosło to korzyści każdemu inwestorowi.
Co ważne, fundusz inwestycyjny nie gwarantuje z góry określonego zysku. Mechanizm zarabiania na funduszu jest dość prosty: im większy wzrost wartości papierów wartościowych, które zostały zakupione przez TFI, tym większy zysk.
Jak wybrać odpowiedni fundusz inwestycyjny? Każdy z nich określa w statucie swoją politykę inwestycyjną i wskazuje, w jakie instrumenty finansowe będą lokowane aktywa.
Fundusze inwestycyjne − rodzaje
Istnieje wiele rodzajów funduszy inwestycyjnych. Ich podział zależy przede wszystkim od tego, według jakiego kryterium są klasyfikowane. Z prawnego punktu widzenia, zgodnie z ustawą o funduszach inwestycyjnych (art. 3 ust. 4), dzieli się je na 3 kategorie:
· Fundusze Inwestycyjne Otwarte (FIO)
· Specjalistyczne Fundusze Inwestycyjne Otwarte (SFIO)
· Fundusze Inwestycyjne Zamknięte (FIZ)
Fundusze Inwestycyjne Otwarte (FIO)
Inwestor, przekazując swoje pieniądze na otwarty fundusz inwestycyjny, nabywa jednostkę uczestnictwa. Istotne jest jednak to, że nie mogą one być przedmiotem obrotu (nie można ich sprzedać innej osobie), ale podlegają dziedziczeniu i mogą być przedmiotem zastawu.
Lokując pieniądze w FIO, masz dość dużą kontrolę nad swoim kapitałem. W każdej chwili możesz zażądać od TFI odkupienia jednostki uczestnictwa. Cena jednostki ustalana jest na podstawie podzielenia aktywów netto funduszu przez liczbę wszystkich jednostek uczestnictwa. Kiedy TFI odkupuje jednostkę, zostaje ona umorzona z mocy prawa. Częstotliwość zbywania i odkupywania tych jednostek określona jest w statucie funduszu, jednak nie może zdarzać się to rzadziej niż raz na 7 dni (art. 84 ust.1 ustawy o funduszach inwestycyjnych).
Tym samym liczba jednostek uczestnictwa może dynamicznie spadać i wzrastać − nie jest ona więc stała. Oznacza to także, że TFI zarządzające FIO musi stale posiadać wolne środki na spłacenie inwestorów w momencie zażądania odkupienia uczestnictwa. To w praktyce wpływa na ograniczenie swobody inwestycyjnej.
Do portfela inwestycyjnego FIO mogą należeć:
· papiery wartościowe
· instrumenty rynku pieniężnego
· inne tytuły uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych
· depozyty bankowe
Specjalistyczne Fundusze Inwestycyjne Otwarte (SFIO)
SFIO stanowią pewną odmianę funduszy otwartych. Różnica polega na tym, że specjalistyczny fundusz inwestycyjny może być przeznaczony tylko dla wybranej grupy inwestorów, np. określonych instytucji. Dodatkowo statut może określać specyficzny sposób odkupywania jednostek uczestnictwa, np. że wykup nastąpi w określonym terminie.
Fundusze Inwestycyjne Zamknięte (FIZ)
Dostęp do funduszy zamkniętych jest nieco bardziej ograniczony dla inwestorów. Dzięki temu, FIZ nie musi stale posiadać określonych środków pieniężnych na spłatę uczestników funduszu. Oznacza to, że TFI zarządzające FIZ ma większą swobodę i może przyjąć bardziej płynną politykę inwestycyjną. W przeciwieństwie do FIO, FIZ emituje certyfikaty inwestycyjne, które stanowią papiery wartościowe. Wycena certyfikatów dokonywana musi być przynajmniej raz na kwartał, jednak szczegółowo częstotliwość wyceny jest określona w statucie.
Jak nabyć uczestnictwo w FIZ? Możesz dokonać zapisu na certyfikaty inwestycyjne w odpowiednim czasie lub też nabyć certyfikat od innego inwestora.
Inne klasyfikacje funduszy inwestycyjnych
Fundusze inwestycyjne można także podzielić m.in. ze względu na: rodzaj nabywanych aktywów, ryzyko inwestycyjne, rodzaj portfela czy formę uczestnictwa.
Dość ważny podział funduszy dokonywany jest ze względu na rodzaj portfela, czyli tzw. kryterium inwestycyjne. Tu wyróżnić można np. fundusze akcji (większość aktywów jest ulokowana w akcjach giełdowych), fundusze rynku pieniężnego (inwestycje w krótkoterminowe papiery dłużne), fundusze stabilnego lub agresywnego wzrostu, fundusze zagraniczne etc.
Fundusz inwestycyjny − kto inwestuje?
Uczestnikami funduszu inwestycyjnego mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne. Może więc wziąć w nim udział zarówno gmina, jak i każdy statystyczny obywatel. Dużą zaletą funduszu jest to, że inwestor nie musi posiadać dużego kapitału. To właśnie stanowi esencję tego instrumentu finansowego − gromadzenie drobnych inwestorów, którzy dzięki kumulacji środków finansowych mogą stać się poważnymi graczami na rynku.
„Produkty oferowane przez FORUM TFI są dedykowane dla bardziej świadomej grupy Inwestorów posiadających znaczny majątek, którzy przy inwestycji na minimalnym poziomie 200.000 zł nie przeznaczają na inwestycje wszystkich swoich oszczędności. Oferowane rozwiązania biznesowe powinny zawsze odpowiadać profilowi ryzyka, które jest w stanie zaakceptować Inwestor” – Janusz Baran Dyrektor Biura Sprzedaży i Rozwoju w FORUM TFI.
Decyzja o lokowaniu środków w funduszu może być podyktowana różnymi względami. Nie zawsze chodzi tylko o obrót kapitałem w celu osiągnięcia zysku. Fundusz inwestycyjny może stanowić także zabezpieczenie emerytalne lub być środkiem do osiągnięcia konkretnych celów biznesowych.
Bardzo dużą zaletą funduszy jest ich profesjonalne zarządzanie przez Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych oraz ich otoczenie prawne, które sprawuje aktywny nadzór nad działaniami funduszu. Uczestnik może swobodnie decydować o swoich aktywach i w dogodnym dla siebie czasie wycofać się z inwestycji.
Źródła:
1. Ustawa o Funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi z dnia 27 maja 2004 r.
2. „Inwestycje Polaków”, badanie Kantar Public dla UOKiK
3. S. Ignatiuk, Fundusze inwestycyjne jako forma lokowania środków pieniężnych,